رشد فزاینده تقاضای گاز طبیعی و پراکندگی آن در جهان، باعث وابستگی روزافزون کشورهای مصرفکننده گاز طبیعی به تجارت بینالمللی و افزایش رقابت بین صادرکنندگان گاز طبیعی از نظر حجم و دامنه شده است. از این رو شبکهای پیچیده از روابط تجاری بین کشورها ایجاد و تعاملات بین آنها گسترش یافته است. هدف این مطالعه تجزیه و تحلیل جایگاه و رتبه کشورها در شبکه تجارت بینالمللی گاز طبیعی با استفاده از نظریه گراف است. در این پژوهش شبکه تجارت بینالمللی گاز طبیعی در سال 2018 به تفکیک دو کد HS مورد بررسی قرار گرفته است. وجه تمایز این مقاله این است که تمامی کشورها در شبکه تجارت بینالملل گاز طبیعی در نظر گرفته شدهاند. تحلیل شبکه براساس شاخصهای مختلف نشان میدهد که به رغم این که ایران دومین کشور دارنده منابع گاز طبیعی جهان است و موقعیت ویژهای نیز در ترانزیت گاز طبیعی داراست ولی بازیگر مهمی در شبکه تجارت بینالمللی گاز طبیعی نیست. علاوه بر این، با توجه به شاخص مرکزیت نزدیکی، کشورهای سنگاپور، انگلستان و ایتالیا بیشترین میزان شاخص مرکزیت نزدیکی را به خود اختصاص دادهاند و در نتیجه در ایجاد رابطه تجاری با دیگر کشورها در شبکه موفقتر عمل کردهاند. با اینکه کشورهایی مانند نروژ و روسیه جزء بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی هستند، اما مرکزیت میانی کمتری دارند. بنابراین معیارهای دیگری مانند داشتن ارتباطات تجاری متنوع، در شبکه تجارت گاز طبیعی تعیینکننده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که در شبکه تجارت گاز طبیعی مایع، چگالی شبکه نسبتا بیشتر از چگالی شبکه تجارت از طریق خط لوله است زیرا زیرساختهای خط لوله تحت محدودیتهای جغرافیایی، روابط دیپلماتیک و عوامل سیاسی قرار دارد در حالی که تجارت گاز طبیعی مایع دارای انعطافپذیری نسبتا بیشتری است. با افزایش تقاضا و منابع متمرکز عرضه در تجارت بینالمللی گاز طبیعی در آینده، گاز طبیعی مایع احتمالا به مهمترین شکل تجارت گاز طبیعی تبدیل خواهد شد.
Dashtban Farooji S, Dargahi H. Position of Iran in the International Natural Gas Trade Network: Graph Theory Approach. IJE 2021; 24 (1) :7-42 URL: http://necjournals.ir/article-1-1660-fa.html
دشتبان فاروجی سحر، درگاهی حسن. جایگاه ایران در شبکه تجارت بینالمللی گاز طبیعی: کاربرد نظریه گراف. نشریه انرژی ایران. 1400; 24 (1) :7-42